NHK Radio Japan6月24日分〜このブログを始めて以来初の2本立て〜

　今日は夕方に「โดย」と「ซึ่ง」の使い分けについての一考察を書いたので、それと6月24日分のニュースの2本立て。なお、本日のサイトラ箇所は13秒〜28秒と8分28秒〜9分38秒である。

6月24日分の音声:

（13秒〜28秒）
ทำเนียบขาวสหรัฐระบุคาดว่าเกาหลีเหนือจะเปิดเผยโครงการนิวเคลียร์ในวันพฤหัสบดีนี้ จากเหตุเรือข้ามฟากล่มในฟิลิปปินส์เมื่อวันเสาร์ที่แล้วยังคงมีผู้สูญหายอยู่กว่าเจ็ดร้อยคน ต่อไปเป็นรายละเอียดของข่าวครับ

（8分28秒〜9分38秒）
แมคโดนัลด์ญี่ปุ่นได้ตกลงใจเลื่อนการใช้ระบบค่าจ้างระบบใหม่สำหรับผู้จัดการร้านสาขาของตนที่กำหนดไว้ว่าจะเริ่มใช้ในเดือนสิงหาคมที่จะถึงนี้ ทั้งนี้แมคโดนัลด์ญี่ปุ่นที่เป็นเครือข่ายร้านแฮมเบอร์เกอร์ใหญ่ที่สุดของญี่ปุ่นแห่งนี้ได้จัดระบบค่าจ้างใหม่ขึ้นหลังจากที่ศาลเขตโตเกียวตัดสินในเดือนมกราคมว่าผู้จัดการร้านไม่ใช่ผู้บริหารตามกฎหมายเพราะไม่ได้รับมอบอำนาจการบริหารที่เพียงพอและไม่ได้รับการปฏิบัติอย่างเหมาะสมในฐานะผู้บริหารโดยศาลได้สั่งให้บริษัทจ่ายค่าทำงานล่วงเวลาให้แก่ผู้จัดการร้านและทางบริษัทได้ยื่นอุทธรณ์ เมื่อเดือนที่แล้วแมคโดนัลด์ญี่ปุ่นได้ปลดผู้จัดการสาขาประมาณสองพันคนออกจากตำแหน่งผู้บริหารและตกลงใจที่จะใช้ระบบค่าจ้างระบบใหม่ในเดือนสิงหาคมเพื่อให้พวกเขาได้รับค่าทำงานล่วงเวลาแลกเปลี่ยนกับการยกเลิกการจ่ายเงินเพิ่มพิเศษต่าง ๆ แต่บรรดาผู้จัดการร้านสาขาต่อต้านการเคลื่อนไหวดังกล่าวร้องเรียนว่าระบบค่าจ้างใหม่นี้อาจทำให้ยอดเงินรายได้ประจำปีของพวกตนลดลง

（13秒〜28秒）
ทำเนียบขาวสหรัฐระบุ／米ホワイトハウスが明言
คาดว่า／見込みである
เกาหลีเหนือจะเปิดเผย／北朝鮮が公開する
โครงการนิวเคลียร์／核計画を
ในวันพฤหัสบดีนี้／この木曜日に
จากเหตุเรือข้ามฟากล่ม／フェリー沈没事故により
ในฟิลิปปินส์／フィリピンでの
เมื่อวันเสาร์ที่แล้ว／先週土曜日の
ยังคงมีผู้สูญหายอยู่／依然として行方不明者がいる
กว่าเจ็ดร้อยคน／700名を超える
ต่อไปเป็นรายละเอียดของข่าวครับ／以下はニュースの詳細です

（8分28秒〜9分38秒）
แมคโดนัลด์ญี่ปุ่นได้ตกลงใจ／日本マクドナルドは決めた
เลื่อนการใช้ระบบค่าจ้างระบบใหม่／新報酬制度の導入を延期することを
สำหรับผู้จัดการร้านสาขาของตน／自社の支店長を対象とした
ที่กำหนดไว้ว่า／予定していた
จะเริ่มใช้ในเดือนสิงหาคมที่จะถึงนี้／来たる8月に導入を開始することを
ทั้งนี้แมคโดนัลด์ญี่ปุ่น／これについては、日本マクドナルドは
ที่เป็นเครือข่ายร้านแฮมเบอร์เกอร์／ハンバーガーチェーンである
ใหญ่ที่สุดของญี่ปุ่นแห่งนี้／日本最大の
ได้จัดระบบค่าจ้างใหม่ขึ้น／新しい報酬制度を作った
หลังจากที่ศาลเขตโตเกียวตัดสิน／東京地方裁判所が判決を下した後
ในเดือนมกราคมว่า／1月に
ผู้จัดการร้านไม่ใช่ผู้บริหารตามกฎหมาย／店長は法律上の管理職にはあたらない
เพราะไม่ได้รับมอบอำนาจการบริหารที่เพียงพอ／その理由は、十分な管理権限を与えられておらず
และไม่ได้รับการปฏิบัติอย่างเหมาะสม／また、相応の扱いを受けていないため
ในฐานะผู้บริหาร／管理職として
โดยศาลได้สั่ง／裁判所は命じている
ให้บริษัทจ่ายค่าทำงานล่วงเวลา／会社に残業代を支払うように
ให้แก่ผู้จัดการร้าน／店長に対して
และทางบริษัทได้ยื่นอุทธรณ์／また、店側は控訴している
เมื่อเดือนที่แล้ว／先月
แมคโดนัลด์ญี่ปุ่นได้ปลดผู้จัดการสาขา／日本マクドナルドは外した
ประมาณสองพันคน／支店長約2000人を
ออกจากตำแหน่งผู้บริหาร／管理職から
และตกลงใจ／そして決めていた
ที่จะใช้ระบบค่าจ้างระบบใหม่／新しい報酬制度を導入することを
ในเดือนสิงหาคม／8月に
เพื่อให้พวกเขาได้รับค่าทำงานล่วงเวลา／店長たちが残業代を得られるようにするために
แลกเปลี่ยนกับการยกเลิก／廃止する代わりに
การจ่ายเงินเพิ่มพิเศษต่าง ๆ／各種特別手当の支給を
แต่บรรดาผู้จัดการร้านสาขาต่อต้าน／しかしながら支店長たちは反対している
การเคลื่อนไหวดังกล่าว／こうした動きに
ร้องเรียนว่า／訴えている
ระบบค่าจ้างใหม่นี้／この新報酬制度が
อาจทำให้ยอดเงินรายได้ประจำปีของพวกตนลดลง／自分たちの年収を下げることになりうる

タイ人曰く外国人には使い分けられないというニュアンスの分析を試みる

　NANAさんのコメントにあった「โดย」と「ซึ่ง」の使い分けについて、自分なりに考えてみた。

　初めに、（1）「辞書の語義」、（2）「経験からつかんだニュアンス」、（3）「用例の検証」という3点から分析を試みたのだが、この使い分けは分析を試みればみるほど頭が混乱し、現時点では完全にすっきりとした使い分けの定義はできていない。ただし、ある程度の「目安」というのは自分なりにつかめたのでそれについてできるだけ簡潔に説明しようと思う。

　ただしその前に書いておかなければならないことがある。というのは、まず「โดย」には大まかに言って、「手段」、「付随」、「付帯条件」、「補足」、「理由」といった意味合いの異なる用法があり、今回のNANAさんのコメントにあった「โดย」の用法はこのうちの「付随」、「付帯条件」、「補足」あたりにあたる。

　また「ซึ่ง」については、基本的な意味は「前の文（単語レベルであることが大半）の説明」であり、例えば、「สาขาการพยาบาลซึ่งกำลังเผชิญกับภาวะขาดแคลนแรงงานอย่างหนักในขณะนี้（現在深刻な人手不足に直面している看護分野）」を例にとると、「สาขาการพยาบาล（看護分野）」（前の文）を「กำลังเผชิญกับภาวะขาดแคลนแรงงานอย่างหนักในขณะนี้（現在深刻な人手不足に直面している）」と「説明」している。このように「ซึ่ง」以下の文は、その前の文にくっつくのが基本である。ただし、同じ「ซึ่ง」であっても、そのくっつき度合が弱い文章もあり、例えば、「มตินี้เรียกร้องให้รัฐบาลรับรองชนเผ่าไอนุในฐานะชนพื้นเมืองดั้งเดิมที่มีศาสนาและวัฒนธรรมเป็นเอกลักษณ์เฉพาะซึ่งส่วนใหญ่อาศัยอยู่ในฮอกไกโดทางตอนเหนือของญี่ปุ่น จบข่าวที่นี่เรดิโอแจแปน」などは一見すると、「ซึ่ง」以下の文を前の文から切り離してもおかしくないように見える。つまり、「โดย」に置き換えてもおかしくなさそうに見える。

　ということで、今回問題とする「โดย」と「ซึ่ง」の用法というのは、「この2語が持つニュアンスの中でその意味合いがかなり似通っている用法」であり、明らかに意味合いが違う場合については切り離して考える。

　と、やはり前置きが長くなってしまったが、ぼくなりに使い分ける「目安」をすばり一言で説明すると次のようになる。

　「โดย」を使った文章は、日本語に翻訳した時に「なお」を入れておかしくない。*1

　これだけでは分かりにくいので、具体例をあげてみる。

「โครงการนี้ได้เริ่มขึ้นในปีนี้ตามข้อตกลงหุ้นส่วนทางเศรษฐกิจแบบทวิภาคีโดยนี่เป็นครั้งแรกที่ญี่ปุ่นรับคนทำงานต่างชาติขนานใหญ่เข้ามาในสาขาการพยาบาลซึ่งกำลังเผชิญกับภาวะขาดแคลนแรงงานอย่างหนักในขณะนี้（当計画は、2国間経済連携協定にもとづき今年から開始される。なお、現在深刻な人手不足に直面している看護分野に日本が大量の外国人労働者を受け入れるのは今回が初めてである。」）

「คนจีนติดอันดับการเป็นชาวต่างประเทศกลุ่มใหญ่ที่สุดที่อาศัยอยู่ในญี่ปุ่นเป็นครั้งแรกโดยมีจำนวนกว่าหกแสนคน（中国人が在日外国人数で初めて１位になった。なお、その数は60万人を超える。）」

「เจบิกเสนอผลิตภัณฑ์ประกันภัยพืชผลโดยใช้ดัชนีภูมิอากาศเป็นตัวชี้วัดแก่เกษตรกรไทยโดยเป็นส่วนหนึ่งของความพยายามในการช่วยเหลือประเทศกำลังพัฒนาต่อสู้กับภาวะโลกร้อน（JBICが気候の指数を指標とする作物保険商品をタイの農民に向けて提案する。なおこれは、地球温暖化に対抗する発展途上国支援の取り組みの一環である。）」

「บริษัทฮอนด้ามอเตอร์ของญี่ปุ่นกลายเป็นผู้ผลิตยานยนต์บริษัทแรกในโลกที่เริ่มผลิตรถยนต์เซลล์เชื้อเพลิงปลอดก๊าซเรือนกระจกเพื่อการค้าโดยรถยนต์ดังกล่าวขับเคลื่อนด้วยไฮโดรเจนและออกซิเจนและปล่อยเฉพาะไอน้ำออกมาเท่านั้น（日本のホンダが温室効果ガスを出さない燃料電池車の商用生産を自動車メーカーとして世界で初めて開始する。なお、この車は水素と酸素で駆動し、水蒸気しか排出しない。）」

　このように、「โดย」の場合は、前の文と後の文を独立して分けることができる。ちなみに、「なお」という言葉の意味を辞書で調べると、「ある事柄を述べたあとにほかのことを言い添えるときに用いる語。さらに申しますと。付け加えていれば。」とある。つまり、「โดย」を使う場合は、まず「主」となる内容（文章）があり、その後に、その主となる内容を「補足」する文章が来る。逆に言えば、「ซึ่ง」を使った文章で、「なお」を使って前の文と後の文を切り離すと不自然になる。ひとつ例をあげてみよう。

「มตินี้เรียกร้องให้รัฐบาลรับรองชนเผ่าไอนุในฐานะชนพื้นเมืองดั้งเดิมที่มีศาสนาและวัฒนธรรมเป็นเอกลักษณ์เฉพาะซึ่งส่วนใหญ่อาศัยอยู่ในฮอกไกโดทางตอนเหนือของญี่ปุ่น จบข่าวที่นี่เรดิโอแจแปน（本決議では、その大半が日本の北部に位置する北海道で暮らすアイヌ民族を独自の宗教と文化を有する先住民族として認めるよう政府に求めている）」

　上の文章では、「ซึ่ง」以下の文章（その大半が日本の北部に位置する北海道に暮らす）が「アイヌ民族」にかかっている。これをあえて切り離し、「なお」を使って2文にすると次のようになる。

「本決議ではアイヌ民族を独自の宗教と文化を有する先住民族として認めるよう政府に求めている。なお、その大半は日本の北部に位置する北海道で暮らしている。」

これだとぼくが不自然だと感じるのは、「その大半が日本の北部に位置する北海道で暮らしている」の部分が、「ซึ่ง」の前の文と比べて非常に小さなトピックだからであり、わざわざ別の文として独立させるほどの内容ではないと思うからである。つまり、「โดย」の場合は、主従の関係ではあっても、前後の文がそれぞれ独立したトピックとして成り立つが、「ซึ่ง」の場合は、「ซึ่ง」以下の文はあくまでも「ซึ่ง」の前の文の「構成要素」にすぎず、基本的には切り離すと不自然になる。

　ということで、現時点での結論としては、前後ではっきりと切り離せるのは「โดย」、切り離せそうにも見えるがやはりはっきりとは切り離せずあくまで前の文にかかるのが「ซึ่ง」といったところである。

*1:ただし、「手段」、「理由」の場合にはこれはあてはまらない。